Μπορεί δημοσίως κάθε κυβέρνηση του τόπου να στηρίζει τα άτομα με αναπηρία, ωστόσο φαίνεται πως στην πράξη μένουν στα λόγια. Κι αυτό γιατί παραμένουμε προτελευταίοι στην ΕΕ στην κοινωνική πρόνοια για τα άτομα με αναπηρίες, ενώ είμαστε η μοναδική χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που 1 στα 2 άτομα με σοβαρές αναπηρίες δεν τυγχάνουν κρατικής πρόνοιας. Αν και μπήκε το νερό στο αυλάκι για την ενιαία νομοθεσία για ΑμεΑ, φαίνεται πως έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε ακόμη, σύμφωνα με τα όσα λέει στον «Π» η Θέμις Ανθοπούλου, πρόεδρος της ΚΥΣΟΑ (Κυπριακή Συνομοσπονδία Οργανώσεων Αναπήρων). Η κ. Ανθοπούλου χαρακτηρίζει αόρατους ανθρώπους τους ανάπηρους ειδικά από ένα κράτος διαχρονικά προκλητικά και εκκωφαντικά αδιάφορο, που δεν λαμβάνουν κρατικής πρόνοιας λόγω της αναπηρίας τους γιατί δεν πληρούν τα εισοδηματικά κριτήρια του ΕΕΕ.
Είμαστε σε πλήρη εξέλιξη για την ενιαία νομοθεσία για ΑμεΑ. Ως ΚΥΣΟΑ, μετέχοντας στη διαδικασία συγγραφής της νομοθεσίας, γνωρίζετε από πρώτο χέρι τα δεδομένα. Πόσο κοντά βρισκόμαστε;
Η νέα, ενιαία νομοθεσία αποτελεί τη μεγαλύτερη μεταρρύθμιση για την αναπηρία κι είμαστε όντως σε πλήρη εξέλιξη σε ό,τι αφορά την ετοιμασία της. Ένα πάγιο αίτημα του αναπηρικού κινήματος, που για διάφορους λόγους, πρωτίστως οικονομικούς, έβρισκε πόρτες ερμητικά κλειστές, αλλάζοντας συρτάρια πολιτικών κι άλλων προϊσταμένων. Ήρθε η ώρα μετά από δεκαετίες ολόκληρες το κράτος, επιτέλους, να αναλάβει τις ευθύνες του απέναντι στον κόσμο της αναπηρίας. Αυτή η νομοθεσία για να εκπληρώσει τον στόχο ετοιμασίας της οφείλει να αποκαταστήσει τη δικαιοσύνη ανάμεσα στον αναπηρικό κόσμο. Όταν λέμε ότι μόλις το 0,7% του ΑΕΠ μας πηγαίνει σε παροχές για την αναπηρία, την ώρα που ο αντίστοιχος μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι στο 2,2%, σημαίνει ότι πραγματικά παίζουμε στις καθυστερήσεις της παράτασης, ότι ο κόσμος της αναπηρίας οδηγείται λόγω της διαφορετικότητάς του στην εξαθλίωση. Σημαίνει ότι ανάμεσά μας ζουν «αόρατοι» άνθρωποι, που αποστερούνται των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, του δικαιώματός τους στην αξιοπρεπή ανεξάρτητη διαβίωση, στον σεβασμό της εγγενούς τους αξιοπρέπειας κι αυτό αποτελεί ντροπή για ένα σύγχρονο ευνομούμενο ευρωπαϊκό κράτος. Έχουμε τη δεύτερη καλύτερη οικονομία της ευρωζώνης, πλεονασματικό προϋπολογισμό πέραν του 1 δισ., δίνουμε αυξήσεις για παράδειγμα 54 εκατομμυρίων στους δημόσιους υπαλλήλους, την ίδια ώρα όμως είμαστε προτελευταίοι στην ΕΕ στην κοινωνική πρόνοια για τα άτομα με αναπηρίες. Ευθαρσώς αυτά τα δύο αντικρούονται και καταδεικνύουν ότι, ναι, ήρθε η ώρα ανθρωποκεντρικά η κυβέρνηση να αναλάβει τις συνταγματικές της ευθύνες απέναντι στον αναπηρικό κόσμο.
Είναι το θέμα των εισοδηματικών κριτηρίων βραχνάς για τον τρόπο που βλέπει η Πολιτεία τους ανάπηρους στην Κύπρο;
Κάθε σύγχρονο ευνομούμενο κράτος οφείλει να αναλαμβάνει το κόστος αναπηρίας των πολιτών του με αναπηρία. Τα εισοδηματικά κριτήρια είναι ο ολετήρας της αναπηρίας. Είναι ο λόγος που αυτή τη στιγμή κατέχουμε την εξής ντροπιαστική πρωτοτυπία: Είμαστε η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που 1 στα 2 άτομα με σοβαρές αναπηρίες δεν τυγχάνουν κρατικής πρόνοιας. Ως ΚΥΣΟΑ κάναμε μια μεγάλη μελέτη με δεκάδες περιπτώσεων ατόμων με διάφορες αναπηρίες, που καταδεικνύει τη γυμνή πραγματικότητα. Άτομα με ακρωτηριασμένα άκρα που επειδή εργάζεται η/ο σύζυγός τους απορρίπτονται από την κρατική πρόνοια. Άτομα με πολλαπλή σκλήρυνση και ρευματοπάθειες που, επειδή λαμβάνουν πενιχρές συντάξεις ανικανότητας της τάξεως των 600 ευρώ, απορρίπτονται από την κρατική πρόνοια, συνάνθρωποί μας με ψυχικές και νοητικές αναπηρίες που, επειδή επιλέγουν να εργάζονται και να λαμβάνουν 1.000 ευρώ μισθό, απορρίπτονται από την κρατική πρόνοια, άτομα με οπτική κι ακουστική αναπηρία που επειδή έχουν λίγα λεφτά στην τράπεζα, είτε το παιδί τους είναι κάτω των 28 ετών και εργάζεται, απορρίπτονται από την κρατική πρόνοια. Γονείς παιδιών που αδυνατούν να αφήσουν ένα ποσό στα παιδιά τους με αναπηρία καθώς μετά την ενηλικίωση θα τους αποκοπεί η κρατική πρόνοια. «Αόρατοι» άνθρωποι, από ένα κράτος διαχρονικά προκλητικά και εκκωφαντικά αδιάφορο, που δεν λαμβάνουν κρατικής πρόνοιας λόγω της αναπηρίας τους γιατί δεν πληρούν τα εισοδηματικά κριτήρια του ΕΕΕ.
Ναι, αλλά υπάρχει πλέον προγραμματική για το 2025 εξαγγελία του Προέδρου ότι απεγκλωβίζεται από το ΕΕΕ…
Ήμουν παρούσα κι άκουσα, με ικανοποίηση ομολογουμένως, τη σχετική εξαγγελία του Προέδρου και σας διαβεβαιώ πως ως ομάδα εργασίας, σε ό,τι μας αφορά, εργαζόμαστε εντατικά και στοχοπροσηλωμένα για την υλοποίησή της. Το ότι την αμέσως επόμενη μέρα έγινε το αδιαχώρητο από δεκάδες κόσμου που καλούσε στην ΚΥΣΟΑ για να ενημερωθεί σχετικά λέει πολλά. Από εκεί και πέρα, κάθε άτομο με αναπηρία που παραμένει οικονομικά ευάλωτο, όπως και κάθε πολίτης, θα μπορεί να αποταθεί στο ΕΕΕ. Την ίδια ώρα καταθέσαμε ως αναπηρικό κίνημα στο υφυπουργείο το αίτημα για αλλαγή των εισοδηματικών κριτηρίων του ΕΕΕ, για τα 480 ευρώ, σε ό,τι αφορά τα άτομα με αναπηρία, γιατί οι ανάγκες μίας οικογένειας της οποίας ένα μέλος έχει αναπηρία είναι, αναπόφευκτα, κατά πολύ περισσότερες. Για παράδειγμα η μη εργασία του ιδίου του ατόμου είτε ακόμη και μέλους της οικογένειας είναι απόρροια της αναπηρίας. Επομένως, ζητήσαμε την αναδιαμόρφωση των εισοδηματικών κριτηρίων σε ό.τι αφορά το εισόδημά του ή της συζύγου και να μην προσμετρούνται τα εισοδηματικά κριτήρια των παιδιών του αιτητή.
Έχει τεθεί θέμα για να μειωθούν τα επιδόματα που δίνονται στους αναπήρους στο νέο νομοσχέδιο;
Αντιλαμβάνομαι απόλυτα τη δυσπιστία και την επιφυλακτικότητα που απορρέει από την απογοήτευση τόσων χρόνων που το κράτος σκανδαλωδώς παραμελούσε συνειδητά την αναπηρία. Πρέπει όμως να πω, ως μέλος της ομάδας εργασίας για τη νέα νομοθεσία, όπου για πρώτη φορά έγινε καταγραφή του κόστους των πραγματικών αναγκών, πως σε καμία απολύτως περίπτωση δεν τέθηκε θέμα μείωσης οποιουδήποτε επιδόματος. Αντιθέτως, προβάλαμε επιτακτικά ότι ακόμη κι οι υφιστάμενες παροχές άνευ εισοδηματικών κριτηρίων πόρρω απέχουν από τις πραγματικές ανάγκες των ατόμων που αφορούν, κυρίως, σε θέματα φροντίδας που άρρηκτα συνδέονται με την αξιοπρεπή ανεξάρτητη διαβίωση τους, επομένως αυτό που τέθηκε είναι η αύξηση των παροχών και σε καμία, μα καμία απολύτως περίπτωση η μείωσή τους. Την ίδια ώρα θέσαμε την ανάγκη φροντίδας βάσει εξατομικευμένων αναγκών σε άτομα με μέτρια αναπηρία λόγω χρόνιων εξελικτικών παθήσεων, την αναγκαιότητα στήριξης των παιδιών με αναπηρίες. Αναδείξαμε με επιχειρήματα την αναγκαιότητα αναγνώρισης των άτυπων φροντιστών, που σε μια μεγάλη πλειοψηφία τους είναι γονείς παιδιών με αναπηρία. Ζητήσαμε τη διεύρυνση των δικαιούχων σε συγκεκριμένες υφιστάμενες παροχές, για παράδειγμα στο επίδομα διακίνησης για όσους εργάζονται και για την επιχορήγηση αγοράς αυτοκινήτου.
Ένα μεγάλο θέμα που τίθεται κατά καιρούς είναι αυτό της εκπαίδευσης των αναπήρων. Πώς θα μπορούσε να λυθεί νομοθετικά;
H νέα αυτή νομοθεσία επεκτείνεται σε δύο πυλώνες, των υπηρεσιών και των απευθείας παροχών. Μία σημαντική υπηρεσία θα είναι κι ο εκπαιδευτής ατόμων με αναπηρίες, ο οποίος θα έχει αποστολή να αντιλαμβάνεται τις ανάγκες κατάρτισης σε δεξιότητες κοινωνικές και επαγγελματικές, να εντοπίζει και να διαμορφώνει τα κατάλληλα προγράμματα, ως ενισχυτικό βήμα για την επαγγελματική αποκατάστασή τους και την πλήρη συμμετοχή τους σε όλο το φάσμα του κοινωνικού γίγνεσθαι. Κι όλα αυτά πάντοτε βάσει των εξατομικευμένων αναγκών κι ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του κάθε ατόμου.
Έχουμε δει πολλές φορές πως εκπαιδευτικοί βάζουν εμπόδια, αφού θεωρούν πως είναι ένα βάρος τα παιδιά με αναπηρία. Έχετε εσείς υπόψη σας τέτοια περιστατικά;
Ένα άλλο τεράστιο κεφάλαιο είναι η ενιαία συμπεριληπτική εκπαίδευση. Περνούν δύσκολα τα παιδιά με αναπηρία στην πατρίδα μας. Μέσα από το αναπηρικό κίνημα έρχομαι σε επαφή με δεκάδες παιδιών και τις οικογένειές τους. Είναι ήρωες οι γονείς των παιδιών με αναπηρία. Διεκδικούν τα αυτονόητα. Σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση, καταρτισμένο σχολικό συνοδό, για όση ώρα απαιτείται βάσει των εξατομικευμένων αναγκών κάθε παιδιού, να μην αποκλείονται τα παιδιά μας από τις γενικές τάξεις, να μην έχουμε εκπαίδευση διαχωρισμών. Αποτελεί γεγονός ότι πολλά παιδιά που φοιτούν στα ειδικά σχολεία βρίσκονται εκεί λόγω της αδυναμίας του εκπαιδευτικού συστήματος να ανταποκριθεί στις εξατομικευμένες ανάγκες τους. Αυτό είναι εγκληματικό! Αποτελεί δε ύβριν το επιχείρημα που πολλές φορές προβάλεται, ότι ευθύνονται οι γονείς οι οποίοι είναι αντιδραστικοί. Υπήρξε υπουργός, στο παρελθόν, που μου έθεσε εμφαντικά το συγκεκριμένο επιχείρημα. Ξέρετε, είναι πάγια τακτική στην Κύπρο, όπου γενικά και διαχρονικά κανείς αρμόδιος δεν ευθύνεται για οτιδήποτε, να φταίνε απλά οι γονείς. Για μένα αυτό σημαίνει αναλγησία κι αδυναμία του εκπαιδευτικού συστήματος, να αποδεχθεί και να συμπεριλάβει με ενσυναίσθηση και χωρίς διακρίσεις τη διαφορετικότητα, αναδεικνύοντας τις δεξιότητες κάθε παιδιού. Σαφώς, βέβαια, υπάρχει μία μεγάλη μερίδα εκπαιδευτικών που υπηρετούν με υποδειγματική αφοσίωση την παιδεία, αλλά υπάρχουν ομολογουμένως κι εκείνοι οι ορισμένοι εκπαιδευτικοί χωρίς παιδεία κι αποτελεί ευθύνη του Υπουργείου της Παιδείας να πράξει επί τούτου τα δέοντα. Επί όλων αυτών των θεμάτων ως ΚΥΣΟΑ είμαστε σε στενή επαφή με την υπουργό Παιδείας.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία στην Κύπρο; Η εργασία για παράδειγμα, αντιλαμβάνομαι, είναι ένα ακόμη θέμα;
Η έλλειψη σεβασμού κι αποδοχής. Το ότι ζούμε σε μία μη συμπεριληπτική κοινωνία, όπου αν διαφέρεις από το «πρότυπο» του συνόλου τίθεσαι αυτόματα στο περιθώριο. Και, ναι, οι σκόπελοι στην προσβασιμότητα στην αγορά εργασίας είναι ακόμη ένα τεράστιο κενό το οποίο δουλεύουμε εντατικά και μεθοδικά για να καλύψουμε μαζί με το Υπουργείο Εργασίας, καθώς άρρηκτα αφορά την ισότιμη και χωρίς διακρίσεις κοινωνική ένταξη του κόσμου μας. Αυτές οι εύλογες προσαρμογές, ακόμη και για μεγάλους οργανισμούς, αποτελούν ψιλά γράμματα.
Η ίδια η Πολιτεία έχει ευθύνη στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τους ΑμεΑ σε αυτόν τον τόπο;
Φέρει διαχρονικά τεράστιο μέρος ευθύνης η Πολιτεία για το πώς άγεται η κοινωνία απέναντι στον κόσμο της αναπηρίας, έχει ευθύνη γιατί δεν είχε ποτέ πολιτική της να αναδείξει τη δυναμική της διαφορετικότητας. Απαιτείται ολιστική επαναπροσέγγιση της αντίληψης για την αναπηρία κι η επίσημη Πολιτεία οφείλει να δείξει τον δρόμο. Κι αυτή η νέα νομοθεσία κι η δημόσια συζήτηση που γίνεται, η παραδοχή από την κυβέρνηση των χρόνιων στρεβλώσεων σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της αναπηρίας, είναι βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Να μην ξεχνάμε πως το επίπεδο της κάθε κοινωνίας δεν αναδεικνύεται από την ευμάρεια μερικών, αλλά από την ισοτιμία και τον σεβασμό που συμπεριλαμβάνει τους πιο ευάλωτους.
